Η μάχη του Κούκου Πιερίας για την υπεράσπιση της Μακεδονίας το 1944 - Κισαμπατζακ

 Την 18^η Οκτωβρίου του 1944, οι κομμουνιστές αντάρτες του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, ρίχνονται στη μάχη εναντίων των εθνικοφρόνων Ελλήνων της Πιερίας, επειδή ήταν αντίθετοι για την τότε προδοσία της Μακεδονίας, την ίδια στιγμή που οι Γερμανοί περνάνε ανενόχλητοι από δίπλα τους. Με αυτόν τον εγκληματικό τρόπο στρέφονται εναντίων των Ελλήνων, βάζοντας πάνω από την πατρίδα, το έθνος και τη σημαία μας, το σφυροδρέπανο του Στάλιν.

 

Ο ΗΡΩΑΣ ΚΙΣΑΜΠΑΤΖΑΚ ΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΑΘΗΚΕ ΜΕΧΡΙ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΤΩΣΗΣ

 

Ο Κυριάκος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1884 στο χωριό Τσορτουκλή της Μερζιφούντας του Πόντου. Την περίοδο 1911-1912 αρνήθηκε να υπηρετήσει στον τουρκικό στρατό, φεύγοντας στα βουνά, όπου μαζί με τα αδέρφια του, σχημάτισαν μια ομάδα προστασίας των Ελλήνων. Γρήγορα αναδείχθηκε οπλαρχηγός μεγάλης δύναμης ανταρτών του Δυτικού Πόντου, με το ψευδώνυμο Κισαμπατζάκ (κοντοπόδαρος), ενώ ήταν γνωστός για τη σκληρότητα με την οποία διεξήγαγε τον ανταρτοπόλεμο εναντίον των Τούρκων.

Αρχηγός για το Βουνό Ταφσάν Ντάγ (Βεζίρ Κιοπρού-Μερζιφούντας), τον οποίο όρισαν στην Τραπεζούντα οι Καπεταναίοι και ο Ρώσος Στρατηγός ως υπαρχηγό του Γενικού Αντών Καραμπέγ. Πολέμησε ηρωικά όλα τα χρόνια εναντίον των Τούρκων, προασπίζοντας με την πατριωτική του δράση τον Ποντιακό ελληνισμό και καταφέρνοντας καθοριστικά κτυπήματα εναντίον των Τούρκων, με σημαντικότερο εκείνο της μάχης του Τσασούρ το 1919. Μία μάχη με την οποία ο Κισάμπατζάκ πήρε "εκδίκηση" για τις αγριότητες των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων ύστερα από τη μάχη στη Ματωμένη Σπηλιά.

Το 1924 ο τουρκόφωνος, ορθόδοξος οπλαρχηγός ήλθε στην Ελλάδα και οδεύοντας προς την Κατερίνη, εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Κούκκο μαζί με αρκετά μέλη της οικογένειάς του και πολλούς συμπατριώτες του. Ο Ελληνικός στρατός στα Ελληνοαλβανικά σύνορα, με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα, πετά τα όπλα και τρέπεται σε άτακτη φυγή (Απρίλιος 1941). Ο Κισάμπατζακ είναι από τους πρώτους που πηγαίνει στην Ήπειρο και συγκεντρώνει όπλα, ώστε να χρησιμοποιηθούν για την οποιαδήποτε προστασία του χωριού του και της ευρύτερης περιοχής. Αυτός μαζί με την ομάδα του, κατάφερε να φέρει στον Κούκο περίπου 1500 όπλα.

Ο ίδιος μαζί με τα δύο αδέρφια του, Μιχαήλ Παπαδόπουλο (Μιχάλαγας) και Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο, ίδρυσαν τον Ε.Ε.Σ. (Εθνικός Ελληνικός Στρατός), ο οποίος δρούσε κυρίως στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, με σκοπό την κυριάρχηση του ελληνισμού. Οι Γερμανοί κατάλαβαν πως το μέτωπο στις βόρειες χώρες του Ανατολικού μπλοκ, βρίσκεται σε κίνδυνο και έτσι τον Οκτώβριο του 1944, είχαν σχεδόν αποχωρήσει. Τότε ήταν που έγιναν γνωστά σε όλη τη Μακεδονία, τα πραγματικά σχέδια των κομμουνιστών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, τόσο για την ίδια τη Μακεδονία, για την κατάληψη της εξουσίας με τη χρήση των όπλων στη χώρα, όσο και για τους χωρικούς που δεν ήθελαν να ασπαστούν τον ξενόδουλο κομμουνισμό.

 

ΤΟ ΞΕΠΟΥΛΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΑΜ

 

Το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αποφάσισε να εκμεταλλευτεί την Γερμανική Κατοχή, για να καταλύσει τη Δημοκρατία και να εκπληρώσει ένα χρέος του προς τη Μόσχα: να δημιουργήσει μια ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία, ενσωματωμένη στη Γιουγκοσλαβία, με σταλινικού τύπου διοίκηση. Να κατεβάσει εν ολίγης τα σύνορα της Ελλάδας κάτω από τον Όλυμπο. Άπειρες οι επίσημες αποφάσεις του, που βεβαιώνουν την ανειλημμένη αυτή υποχρέωση προς τη Μόσχα.

"Τα φυσικά σύνορα της Ελλάδος δεν είναι περ΄ από τον Όλυμπο" Αυτό δήλωσε ο Άρης Βελουχιώτης στην ομιλία του στη Δεσφίνα, το 1943, που όπως μας αποδεικνύει, εκτός από αδίστακτος στις σφαγές, έπαιρνε θέση και σε γεωπολιτικά θέματα.

Το 3ο έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΕ αποφασίζει: «Το συνέδριο παραδέχεται ότι τα συνθήματα που διετύπωσε η 6η και 7η Βαλκανική κομμουνιστική συνδιάσκεψη, «ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία», «ενιαία και Ανεξάρτητη Θράκη», είναι τελείως ορθά και αληθινά επαναστατικά». (Για περισσότερα δες: Ν. Ξανθόπουλος: «Ποίος έπταισεν Εμφύλιος 1941-1944 σελ. 47-66).

Μάλιστα η 6^η Ολομέλεια του ΚΚΕ (Ιανουάριος 1934) καθώρισε ως υποχρέωση του ίδιου του ΚΚΕ ότι :

«Να αγωνισθεί για την εθνική αυτοδιάθεση μέχρις αποχωρισμού των καταπιεσμένων Σλάβων Μακεδόνων και Θρακών και να συνεργασθεί δια τον σκοπόν αυτόν με τας Βουλγαρικάς οργανώσεις της εσωτερικής επαναστατικής μακεδονικής ενωμένης οργάνωσης και της θρακικής επαναστατικής οργάνωσης». (Πέντε χρόνια αγώνες 1931-1936», σελ. 201, 205, 206, 212).

Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1944 το ΚΚΕ στέλνει αντιπρόσωπο των κομμουνιστών των ανταρτών του ΕΑΜ, να κάνει ακόμα μια κραυγαλέα προδοσία. Στο Μελισσοχώρι γίνεται συνάντηση των ανταρτών, με αυτών του Κ.Κ. Βουλγαρίας και του Βουλγαρικού στρατού. Το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ συμφωνεί και υπογράφει για ακόμη μια φορά, συνεργασία με τους Βουλγάρους, με σκοπό την από κοινού εξολόθρευση των Ελλήνων πατριωτών. Ο ΕΛΑΣ συμφωνεί πως ουδείς Βούλγαρος κατακτητής δεν θα συλληφθεί στη Μακεδονία και την Θράκη, από τους κομμουνιστές αντάρτες. Βεβαίως το κυριότερο της συμφωνίας είναι πως εάν το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ καταλάβει την εξουσία και εξουδετερώσει κάθε αντίσταση των Ελλήνων στη Μακεδονία, θα γίνει επιτέλους το όνειρο των Βουλγάρων : ΆΡΘΡΟΝ 10^ον της προδοτικής συμφωνίας : Το ΕΑΜ, το ΚΚΕ και ο ΕΛΑ.Σ. αναλαμβάνουν να σχηματίσουν μιαν Διεθνή ενιαία και Ανεξάρτητη Μακεδονίαν, με σκοπόν μετέπειτα προσάρτησιν της από την Βουλγαρίαν.

Υπάρχουν πολλές επίσημες ανακοινώσεις τόσο του Ριζοσπάστη, όσο και του ΚΚΕ, που συμμαχούν και πολεμούν σε βάρος του Ελληνικού έθνους, για την παράδοση της Μακεδονίας μας στους Βουλγάρους.

 

Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΥΚΟ ΤΟ 1943

 

Ο Κυριάκος Παπαδόπουλος (Κισάμπατζακ), πολύπειρος Καπετάνιος από τον Δυτικό Πόντο, από την πρώτη στιγμή θα εναντιωθεί σ’ αυτήν την προδοτική απόφαση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Εξάλλου το ΕΑΜ ευθέως απευθύνεται σε όλες τις ένοπλες οργανώσεις να προσχωρήσουν στις τάξεις του, διαφορετικά θα τις εξοντώσει. Η πρόταση απευθύνεται και στον Κισάμπατζακ. Του ζητά, ούτε λίγο ούτε πολύ, να συνεργαστεί μαζί τους στην προδοσία της Μακεδονίας.

Η σύγκρουση ήταν μοιραία. Ο ΕΛΑΣ έχει την πρωτοβουλία. Επείγεται να κυριαρχήσει, με κάθε τρόπο, όσο γίνεται πιο γρήγορα. Στις 18 Νοεμβρίου 1943 ο Κούκος βρέθηκε περικυκλωμένος. Συμμετείχε όλος ο μόνιμος και εφεδρικός ΕΛΑΣ της περιοχής. Οι χωρικοί που ξεκίνησαν για τα χωράφια τους υποχρεώθηκαν έντρομοι να γυρίσουν στα σπίτια τους. Μέσα στον Κούκο υπήρχαν όλοι κι όλοι δέκα ένοπλοι. Ο αναμφισβήτητος ηγέτης του χωριού Κισά Μπατζάκ και άλλοι εννιά. Το χωριό ήταν κυκλωμένο απ΄τους ελασίτες. Η επιθετική τακτική του ΕΛΑΣ όμως ήταν τουλάχιστον αξιοπερίεργη. 

Αντί να εφορμήσουν κατά των λίγων ενόπλων του χωριού, έστειλαν την υποδειγματική ομάδα της ΕΠΟΝ να αναλάβει το βάρος της επίθεσης. Αυτή η ομάδα αποτελούταν από πιτσιρικάδες που δεν είχαν ιδιαίτερη πολεμική πείρα, πόσο μάλλον μέσα σε κατοικημένο τόπο απέναντι σε (έστω και πολύ λιγότερους) σκληροτράχηλους αντιπάλους που ήταν οχυρωμένοι στα σπίτια τους. Η επίθεση φυσικά απεδείχθη φιάσκο για τον ΕΛΑΣ που θρήνησε 40 νεκρούς. Όλοι ήταν χτυπημένοι στο κεφάλι, αφού οι Κουκιώτες ήταν εξαιρετικοί σκοπευτές. Οι απώλειες των αμυνομένων ήταν ένας χωρικός.

Ο ΕΛΑΣ αποσύρεται παίρνοντας μαζί του τους 40 νεκρούς ΕΛΑΣίτες και συγχρόνως σέρνει σε ομηρία 150 άνδρες και έξι γυναίκες, ανάμεσά τους, τη γυναίκα του Κισάμπατζακ και τις δύο μικρές του κόρες 16 και 14 χρονών. Όλοι κάτοικοι του Κούκου, έντρομοι οδηγούνται στο αρχηγείο των ανταρτών, στο χωριό Ελαφίνα στους πρόποδες των Πιερίων. Στις 18 Δεκεμβρίου οι Γερμανοί στα πλαίσια των εκκαθαριστικών τους επιχειρήσεων φτάνουν στην Ελαφίνα. Ο ΕΛΑΣ χωρίς να ρίξει ούτε μια τουφεκιά, εγκαταλείπει τους ομήρους, αλλά εκτελεί τη γυναίκα και την κόρη του Κισάμπατζακ και ακόμα 8 κατοίκους, διότι ο Κισάμπατζακ αρνήθηκε να παραδώσει τα όπλα.

Οι όμηροι που επιστρέφουν πίσω στον Κούκο και ζητούν όπλα για να προστατεύσουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Ο Καπετάνιος (Κισαμπατζάκ), όμως βλέπει μακρύτερα. Πάνω από τις οικογένειες είναι η Μακεδονία. Σε επιστολή του προς τον υπολοχαγό Μυτιληνάκη αναφερόμενος στην ηγεσία του ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ γράφει: «Αυτού ηγούνται σεσημασμένοι κομμουνιστές σκοπούντες επέκτασιν Σλάβων και όχι απελευθέρωσιν πατρίδος.» Στο κάλεσμα του Καπετάνιου θα ανταποκριθούν 1150 οπλίτες από τα χωριά του Νομού Πιερίας. Δίπλα του οι παλιοί συνεργάτες του από τον Δυτικό Πόντο, που χρήζονται τώρα Καπετάνιοι: Ασλανίδης Παύλος υπαρχηγός, παλιός απόφοιτος του Αμερικανικού Κολλεγίου της Μερζιφούντας, μικρής πόλης του Δυτικού Πόντου, ο Σαχινίδης Ανέστης, τραγική μορφή, ο Μανασής, ο Θεόφιλος Λεοντιάδης, ο Σιδηρόπουλος Ανέστης, ο δεινός σκοπευτής Καπετάν Γιώργης, που για την υπερβολική του τόλμη την ώρα της μάχης, αποκλήθηκε Ντελή-Γιωργης(τρελός Γιώργος), καθώς και άλλοι.

Όλοι τους πλέον έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τους κομμουνιστές εθνοπροδότες αντάρτες του ΕΛΑΣ, που στα μάτια τους είναι πιο μισητός εχθρός και από τους ίδιους τους Γερμανούς.

 

Η ΜΑΧΗ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΟΥΚΟ ΠΙΕΡΙΑΣ

 

Στις 18 Οκτωβρίου 1944, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος Γ. Παπανδρέου, κάτω από τον γαλανόλευκό ουρανό της Αττικής, υψώνει την Ελληνική Σημαία στην Ακρόπολη, ενώ συγχρόνως ακούγεται ο Εθνικός μας Ύμνος. Την ίδια ώρα κάτω από έναν όντως λαμπερό ουρανό, ο ΕΛΑΣ επιτίθεται στον Κούκο. Ο Κισαμπατζάκ έχει στο πλευρό του 600 Έλληνες πατριώτες, ενώ ο ΕΛΑΣ επιτίθεται στο ελληνικό χωριό, με 1600 αντάρτες από κοινού μαζί με 180 Βουλγάρους του Βουλγαρικού Πυροβολικού. Οι Έλληνες εθνικιστές οχύρωσαν τα σπίτια, έφτιαξαν πρόχειρα καλύμματα στο οδόστρωμα και εκμεταλλεύτηκαν όσο ήταν εφικτό, τη φυσική κάλυψη του Κούκου. Θυσίασαν τις ζωές τους, το αίμα τους πολεμώντας για την Ελλάδα, κάτω από την ελληνική σημαία, ενάντια στην κομμουνιστική λαίλαπα για την ελεύθερη Ελλάδα, για να μην περάσει η κομμουνιστική τυραννία στη χώρα και στη Μακεδονία.

Περίπου 70 εθνικόφρονες πέφτουν μαχόμενοι, ενώ ο ΕΛΑΣ δέχεται πλήγμα απώλειας 350 ανταρτών. Μετά από μερικές ώρες ο ΕΛΑΣ κυριεύει τον Κούκο, ο οποίος θα παραδοθεί στις φλόγες και ο ήλιος θα κρυφτεί πίσω από τους καπνούς. Τις κραυγές ενός αλλόφρονα κόσμου, που τρέχει στους δρόμους και δεν ξέρει τι τον περιμένει, θα τις σκεπάσουν οι σπαρακτικές κραυγές 18 οπλιτών, που σφάζονται στην άκρη του χωριού. Είναι ο Καπετάνιος Σαχινίδης Ανέστης με την μικρή του ομάδα. Πρώτο θύμα της άγριας σφαγής ο 16χρονος γιος του, μπροστά στη μάνα του, η οποία ήταν ανήμπορη να αντιδράσει. Σε λίγο οι καπνοί των πτωμάτων, με το έντονο χρώμα που προσδίδει το καιόμενο πετρέλαιο, θα ανταμωθούν με τους καπνούς των καιόμενων σπιτιών.

Μόλις έπεσε ο Κούκος, οι κατσαπλιάδες με επιδρομή εισέβαλαν στο χωριό, το οποίο ήταν μέρος μαζικής προστασίας γυναικόπαιδων και κατέσφαξαν όποιον βρήκαν μπροστά τους. Γέροι, γυναίκες, παιδιά και φυσικά οι αντικομμουνιστές οπλίτες βασανίστηκαν απάνθρωπα. Τους κατακρεούργησαν με τσεκούρια, βαριοπούλες, κλαδευτήρια, ξυράφια, κονσερβοκούτια, ακόμα και πριόνια. Αθώοι Έλληνες ‘’σφάχτηκαν’’ σαν τα αρνιά από τους κομμουνιστές, γυναίκες βιάστηκαν ενώ τους εθνικιστές οπλίτες που αιχμαλώτισαν, πρώτα διαμέλισαν τα σώματα τους και στη συνέχεια τους εκτέλεσαν.

Στην πλατεία του χωριού, ένα μνημείο θυμίζει στους περαστικούς, το ολοκαύτωμα του Κούκου από τον ΕΛΑΣ, με τον ονομαστικό κατάλογο των 90 θυμάτων και τους καλεί σε ένα ευλαβικό προσκύνημα. Δίπλα υπάρχει μια δεύτερη στήλη όπου αναγράφοντα αριθμητικά τα θύματα από τα υπόλοιπα χωριά των Πιερίων, που συμμετείχαν στη μάχη. Σύνολο περίπου 400. Ανάμεσα στα θύματα θα καταμετρηθούν η γυναίκα του Κισάμπατζακ, ο γιος του και ο ίδιος στη μάχη του Κιλκίς 4 Νοεμβρίου 1944.

 Ο Κισάμπατζακ με όσους άντρες του απέμειναν γλύτωσε και κατευθύνθηκε προς τη Θεσσαλονίκη, πολεμώντας και πάλι σε πολλές μάχες εναντίον του ΕΛΑΣ, με τελική κατάληξη τη μάχη του Κιλκίς. Αυτή η ιστορία όμως της εκεί άγριας σφαγής, θα αναφερθεί σε επόμενο ξεχωριστό άρθρο.

Στάθηκαν όρθιοι με όλες τους τις δυνάμεις και αμύνθηκαν για την προστασία της χώρας και των χωριών μας. Αυτοί είναι πράγματι ήρωες.

Λεωνίδας Κιουρτσίδης 

Ιστοριογράφος - Ερευνητής